ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Οδηγός ενημέρωσης και προστασίας

Τι είναι η παιδοφιλία και ποιος είναι παιδόφιλος;

Παιδόφιλοι είναι οι έφηβοι* (αγόρια και κορίτσια) και οι ενήλικες (άνδρες και γυναίκες) που έλκονται σεξουαλικά από παιδιά που βρίσκονται μέχρι και πριν την εφηβεία.

Ορισμένοι παιδόφιλοι έλκονται μόνο από κορίτσια, άλλοι μόνο από αγόρια, και άλλοι πάλι είτε από παιδιά είτε από εφήβους είτε από ενήλικες.

Η παιδοφιλία εντοπίζεται ανά την υφήλιο, σε όλα τα περιβάλλοντα, ανεξαρτήτως οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου ή θρησκείας.

Κανείς δεν επιλέγει να γίνει παιδόφιλος και η πλειονότητα των παιδόφιλων δεν προβαίνει ποτέ σε κακοποίηση κάποιου παιδιού.

Κανένας δεν είναι υπεύθυνος για τις φαντασιώσεις του, είναι όμως υπεύθυνος για τις χειρονομίες και τις πράξεις του. Οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη εμπλέκει παιδιά απαγορεύεται: απαγορεύεται να λέει κάποιος σε ένα παιδί ότι είναι ερωτευμένος μαζί του, να του λέει ερωτόλογα, να του δείχνει πορνογραφικές εικόνες ή τα γεννητικά του όργανα ή να ζητάει απ’ το παιδί να του δείξει τα δικά του, να το κοιτάει όταν αυτό γδύνεται, να το χαϊδεύει, να αγγίζει τα γεννητικά του όργανα, τα οπίσθια και το στήθος, να το παίρνει στα γόνατά του ενώ βρίσκεται σε στύση, και άρα να του επιβάλλει τη δική του σεξουαλική επιθυμία…

Θεωρείται η κοινωνία μας, που ερωτικοποιεί τα παιδιά, παιδοφιλική;

Η κοινωνία μας δε θα έπρεπε ούτε να ερωτικοποιεί τα παιδιά (καλλιστεία, σέξι ρούχα ή μακιγιάζ για μικρά κορίτσια κτλ.) ούτε και να «παιδικοποιεί» τους ενήλικες (προεφηβικοί σωματότυποι, απουσία τριχοφυΐας κτλ.).

Απαλείφοντας τις διαφορές μεταξύ των γενεών, η κοινωνία μας εμποδίζει παιδιά και ενήλικες να έχουν τη θέση που τους αναλογεί, και αυτό προκαλεί μία σοβαρή σύγχυση που συχνά είναι η γενεσιουργός αιτία των σεξουαλικών επιθέσεων με θύματα παιδιά.

Ένα κοριτσάκι που έχει ντυθεί σαν σέξι γυναίκα προκαλεί στον καθένα μια δυσφορία. Αν προκαλέσει σεξουαλική διέγερση, αυτό θα πρέπει να προβληματίσει: έχετε πάντα κατά νου ότι το μόνο που προσπαθεί να κάνει αυτό το κοριτσάκι είναι να μιμηθεί τους μεγαλύτερους, αλλά παραμένει παιδί. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει σεξουαλική πρόθεση ή πρόσκληση εκ μέρους του στον τρόπο που ντύνεται ή συμπεριφέρεται.

Τι σημαίνει «σεξουαλική κακοποίηση»;

Από τη στιγμή που κάποιος επιβάλλει τη σεξουαλική του επιθυμία σε κάποιον άλλο, τότε μιλάμε για κακοποίηση. Σε όλα τα είδη κακοποίησης, υπάρχει πάντα κατάχρηση εξουσίας και συχνά κατάχρηση εμπιστοσύνης, αφού ο δράστης συχνά επιτίθεται σε κάποιον πιο ευάλωτο από εκείνον.

Το παιδί δεν είναι σε θέση να δώσει τη συγκατάθεσή του για μία σεξουαλική σχέση, αφού δε γνωρίζει ακόμα τι σημαίνει κάτι τέτοιο – και δεν πρέπει να το γνωρίζει.

Το να εξαναγκάσει κάποιος ένα παιδί σε μια σεξουαλική δραστηριότητα, ακόμα και όταν αυτό γίνεται με το προκάλυμμα του παιχνιδιού, σημαίνει ότι μετατρέπει αυτό το παιδί σε αντικείμενο της ικανοποίησης της δικής του ενήλικης (!) ή εφηβικής επιθυμίας, και κάτι τέτοιο είναι ανεπίτρεπτο.

Μπορεί κάλλιστα κάποιος να διαπράξει σεξουαλική κακοποίηση χωρίς σωματική επαφή (μέσω παρενόχλησης, grooming, επιδειξιμανίας κτλ.) ή με σωματική επαφή (φιλιά, χάδια, θωπείες, συνουσία κτλ.). Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για σεξουαλική κακοποίηση.

Ποιοι είναι οι δράστες;

Πρόκειται για ψυχικά διαταραγμένους άνδρες ή γυναίκες που αισθάνονται συχνά ότι δεν μπορούν να ελέγξουν τις σεξουαλικές ορμές τους. Συνήθως, αισθάνονται πιο άνετα με τα παιδιά απ’ ό,τι με τους ανθρώπους της ηλικίας τους.

Ο σαδιστής, ο διεστραμμένος, ο χειριστικός και υπολογιστικός δράστης που φανταζόμαστε συχνά, είναι μια πολύ σπάνια περίπτωση. Η μεγάλη πλειονότητα των παιδόφιλων δραστών είναι άτομα τρυφερά και περιποιητικά, που αγαπάνε πραγματικά τα παιδιά. Συχνά, εξάλλου, τυγχάνουν της εκτίμησης και των παιδιών και των γονέων τους, αφού εμπνέουν εμπιστοσύνη.

Έρευνες που έχουν γίνει γύρω από το θέμα καταδεικνύουν ότι:

–         1 στους 4 δράστες είναι έφηβος κάτω των 18 ετών.

–         1 στους 2 δράστες είναι μέλος της οικογένειας του παιδιού.

–         το 90% των δραστών ανήκουν στο στενό περιβάλλον του παιδιού (σχολείο, εξωσχολική δραστηριότητα, γείτονας, οικογενειακός φίλος, φροντιστής κτλ.)

–         τουλάχιστον το 1/3 των παιδόφιλων δραστών έχουν υπάρξει οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής επίθεσης στην παιδική τους ηλικία. Δεν μπόρεσαν ποτέ να μιλήσουν γι’ αυτό και να λάβουν μια ενδεδειγμένη θεραπεία.

–         στους κατά συρροήν παιδόφιλους δράστες, η πρώτη επίθεση έλαβε χώρα κατά την εφηβεία, αλλά δεν τους επιβλήθηκε τότε καμία ποινή, αλλά ούτε και ακολούθησαν κάποια θεραπεία. Οι έρευνες δείχνουν ότι μόνο ο συνδυασμός ποινικής καταδίκης και θεραπείας μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο υποτροπής.

Ποια είναι τα θύματα;

Όλα τα παιδιά μπορούν να πέσουν θύματα κάποιου παιδόφιλου.

Παρ’ όλα αυτά, εκείνα που έχουν αφομοιώσει καλά την έννοια των απαγορεύσεων και των κανόνων που αφορούν το σώμα τους ως κάτι εντελώς προσωπικό είναι πιο πιθανό να αναγνωρίσουν ευκολότερα τον δράστη, να έχουν το θάρρος να του πουν «όχι» και να μιλήσουν αμέσως μετά από μία επίθεση ή απόπειρα.

Τα μοναχικά ή απροστάτευτα παιδιά, εκείνα που δεν έχουν σημεία αναφοράς στις σχέσεις τους με τους άλλους ή που δεν έχουν αφομοιώσει τους κανόνες που αφορούν την ιδιωτικότητα του σώματος (π.χ. όταν πρόκειται για οικογένειες με αιμομικτικές τάσεις (βλ. παρακάτω)), είναι ο βασικός στόχος των παιδεραστών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις μιας σεξουαλικής κακοποίησης στο παιδί;

Πέρα από τις αυτονόητες σωματικές κακώσεις και βλάβες που μπορούν να προκληθούν μετά από βιασμό, το παιδί κινδυνεύει από πολλαπλά ψυχολογικά επακόλουθα, όπως: αίσθημα ενοχής και ντροπής, φόβο, αγωνία, θυμό, απώλεια αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, κρίσεις άγχους, χρόνιοι πόνοι, κοινωνική απομόνωση, καχυποψία απέναντι σε όλους τους εφήβους και/ή ενήλικες, δυσκολίες στις μετέπειτα συναισθηματικές και ερωτικές τους σχέσεις, διαταραχές της μνήμης, της συγκέντρωσης, του ύπνου, του έλεγχου σφιγκτήρων, της πρόσληψης τροφής…

Μία σεξουαλική επίθεση μπορεί επίσης να οδηγήσει το παιδί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές: απόπειρα αυτοκτονίας, αυτοακρωτηριασμός, ανορεξία/βουλιμία, εκπόρνευση, παραβατικότητα, ακραίες συμπεριφορές, εθισμός στο αλκοόλ, στα ναρκωτικά, στα φάρμακα, στην πορνογραφία…

Μπορούμε να φιλάμε ένα παιδί στο στόμα;

Καλό είναι να αποφεύγουμε να φιλάμε στο στόμα ένα παιδί, μιας και κάτι τέτοιο αφορά όσους έχουν ερωτική σχέση. Το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι οι έφηβοι και οι ενήλικες που έρχονται σε επαφή μαζί του (συμπεριλαμβανομένων και των γονιών του) δεν είναι ερωτικοί του σύντροφοι!

Τι είναι η οικογένεια με αιμομικτικές τάσεις;

Πρόκειται για μια οικογένεια με συγκεχυμένα όρια όσον αφορά τις γενιές, τον ζωτικό χώρο και τους ρόλους των μελών της, και στην οποία δεν υπάρχει επαρκής σεβασμός για την ιδιωτικότητα του σώματος του άλλου. Έτσι, τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις διαφορές μεταξύ μικρών και μεγάλων. Υπάρχει σε αυτές τις οικογένειες μια περιρρέουσα αιμομικτική ατμόσφαιρα χωρίς, παρ’ όλα αυτά, πέρασμα στην αιμομικτική πράξη καθεαυτή.

Σε μια τέτοια οικογένεια, η ιδιωτικότητα του σώματος του παιδιού δεν αποτελεί αντικείμενο σεβασμού: το φιλάνε στο στόμα, κάνουν μπάνιο ή ντους μαζί του, το αφήνουν να κοιμάται στο κρεβάτι μαζί με τους γονείς ή με μεγαλύτερους… Η πόρτα της τουαλέτας και των υπνοδωματίων δεν κλείνουν ποτέ, ή π.χ. μπορεί κάποιος να μπαίνει ελεύθερα στο λουτρό όσο κάποιος άλλος κάνει μπάνιο… Σπάνια μπορεί κάποιος να έχει προσωπικά αντικείμενα: ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί, χωρίς να ρωτήσει, τα πράγματα του άλλου…

Αυτή η σύγχυση μπορεί να εκθέσει το παιδί σε σκηνές που δεν μπορεί να διαχειριστεί από μόνο του: γύμνια των ενηλίκων, σεξουαλικότητα των γονιών, πορνογραφία… Η ηλικία του παιδιού δε γίνεται σεβαστή και δεν έχει τα σωστά σημεία αναφοράς στις σχέσεις του με τους άλλους. Υπάρχει, λοιπόν, ο κίνδυνος να μην μπορεί να αναγνωρίσει τη σεξουαλική προσέγγιση που επιχειρεί ένας ενήλικας απέναντί του, και έτσι να μην μπορεί να προστατέψει τον εαυτό του και, στη συνέχεια, να μιλήσει.

Μπορεί ένα παιδί να νιώσει σεξουαλική επιθυμία και απόλαυση;

Η σεξουαλικότητα των παιδιών διαφέρει πολύ από τη σεξουαλικότητα των ενηλίκων, και αυτά τα δύο δε θα πρέπει να συγχέονται και να συναντώνται…

Κατά την ανάπτυξή του, το παιδί ανακαλύπτει το σώμα και το φύλο του, και αντλεί ευχαρίστηση εξερευνώντας και αγγίζοντάς το. Αυτή η φυσιολογική διαδικασία πρέπει να γίνεται όταν το παιδί είναι μόνο του, στον προσωπικό του χώρο. Ένα παιδί δε θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να παρακινείται, να εξαναγκάζεται, να καθοδηγείται ή να γίνεται αντικείμενο παρατήρησης κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ακόμα και με τρόπο γλυκό και τρυφερό…. Ο ενήλικας ή ο έφηβος που προβαίνει σε μία τέτοια πράξη, διαπράττει πολύ σοβαρή σεξουαλική κακοποίηση, επιβλαβή για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού.

Ένα παιδί μπορεί να επιθυμεί μια σεξουαλική σχέση;

Ένα παιδί δεν μπορεί ΠΟΤΕ να επιθυμεί μία σεξουαλική σχέση, επειδή ακόμα δε διαθέτει τις ψυχολογικές και σωματικές δυνατότητες για να βιώσει με πλήρη συνείδηση και επίγνωση μία σεξουαλική εμπειρία. Σε περίπτωση που πει σε έναν έφηβο ή ενήλικα ότι επιθυμεί κάτι τέτοιο ή δεν τολμήσει να πει «όχι», θα το κάνει μόνο για να τον ευχαριστήσει. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δε μιλάμε για επιθυμία του παιδιού.

Πώς πρέπει να αντιδράσουμε μπροστά σε ένα παιδί που προκαλεί σεξουαλικά έναν μεγαλύτερο;

Ένα παιδί μπορεί να έχει αναστατωθεί εξαιτίας κάποιας σκηνής που βίωσε, είδε ή άκουσε, και να προκαλεί έναν έφηβο ή ενήλικα ρωτώντας τον, αγγίζοντάς τον ή ζητώντας του να το αγγίξει σε απόκρυφα σημεία του σώματός του. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί αίτημα για σεξουαλική σχέση εκ μέρους του παιδιού, αλλά είναι μόνο μία ανάγκη του να μάθει ή να επιβεβαιώσει τι του επιτρέπεται και τι του απαγορεύεται. Έτσι, λοιπόν, ο έφηβος και ο ενήλικας πρέπει οπωσδήποτε να θέσει όρια, να υπενθυμίσει απαγορεύσεις και να προστατέψει το παιδί από κάτι οδυνηρό για εκείνο.

 

Πώς να ευαισθητοποιήσουμε ένα παιδί απέναντι στους κινδύνους της σεξουαλικής κακοποίησης;

Ένα παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τους όρους που αναφέρονται στα μέρη του σώματός του, συμπεριλαμβανομένων των γεννητικών οργάνων: το πέος, το αιδοίο, τα οπίσθια κτλ., με λέξεις που δε φοβάται να προφέρει μπροστά στους ενήλικες. Αυτές οι λέξεις δεν πρέπει να θεωρούνται «βρόμικες», ξεδιάντροπες ή αυθάδεις. Το παιδί πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει ποιες περιοχές του σώματός του είναι εντελώς προσωπικές, έτσι ώστε να τις σέβεται τόσο στο δικό του σώμα, όσο και στο σώμα των άλλων.

Το παιδί πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί να μιλήσει στους μεγάλους και ότι οι μεγάλοι είναι διαθέσιμοι να το ακούσουν, και ότι έχει το δικαίωμα να αρνηθεί – ακόμα και σ΄ εσάς τους ίδιους – οποιαδήποτε χειρονομία του προκαλεί πόνο ή φόβο. Πρέπει να μπορεί να εκφράσει τη θλίψη ή τη δυσφορία που αισθάνεται.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα παιδί έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

Κάποιες ενδείξεις είναι οι εξής:

  • εκχυμώσεις, πόνος και πληγές στα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό και σε άλλα μέρη του σώματός του
  • φλεγμονές στα γεννητικά όργανα και τη στοματική κοιλότητα και επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις
  • σημαντική αύξηση/μείωση του σωματικού βάρους
  • στα μεγαλύτερα παιδιά, διατροφικές διαταραχές, σημάδια αυτοακρωτηριασμού και σκαριφισμού, κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών

Κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν είναι οι εξής:

  • απομονώνεται, δε σας λέει πια πώς περνάει τη μέρα του και τι κάνει, χάνει το ενδιαφέρον του για τα πράγματα που συνήθως του άρεσαν
  • φοβάται, αρνείται να βγαίνει μόνο του
  • η σχολική του επίδοση πέφτει
  • αντιδρά απέναντι στα χάδια, στη σωματική εγγύτητα
  • αρνείται να γδυθεί μπροστά σε έναν ενήλικα για να κάνει μπάνιο, μπροστά στον γιατρό, ή στην παραλία/πισίνα
  • έχει άγχος, είναι νευρικό, κλαίει και εκνευρίζεται συχνά, παλινδρομεί στη συμπεριφορά του, φέρεται και μιλάει σαν μωρό, πιπιλάει το δάχτυλό του, «βρέχει» το κρεβάτι του.
  • έχει χάσει την όρεξή του για φαγητό, έχει αϋπνία, φοβάται να κοιμηθεί, έχει επαναλαμβανόμενους εφιάλτες
  • δείχνει αφύσικο ενδιαφέρον για τη σεξουαλικότητα: συζητάει για σεξουαλικά θέματα που κανονικά στην ηλικία του δε θα έπρεπε να γνωρίζει, μιμείται σεξουαλικά παιχνίδια, αυνανίζεται ή μιμείται σεξουαλικούς θορύβους ενώ βρίσκεται σε δημόσιο χώρο, οι ζωγραφιές του έχουν αντίστοιχο περιεχόμενο, υιοθετεί όλο και περισσότερο μια προκλητική συμπεριφορά
  • γίνεται επιθετικό με τους οικείους του

Τι να κάνουμε σε περίπτωση που ένα παιδί έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά;

 

Καταρχήν, διατηρήστε την ψυχραιμία σας.

Πιστέψτε όσα σας λέει το παιδί και βοηθήστε το να εκφραστεί με τον τρόπο που μπορεί, χωρίς να προσθέτετε δικές σας λέξεις και χωρίς να αφήσετε τις ανησυχίες σας, τη φαντασία σας και τις γνώσεις σας γύρω από τη σεξουαλικότητα να σας κατακλύσουν. Συνοδεύστε το στις αρμόδιες υπηρεσίες, έτσι ώστε να το αναλάβουν ειδικοί.

Αφήστε τους αρμόδιους δικαστικούς να ανακρίνουν τον φερόμενο ως δράστη και να διεξαγάγουν την έρευνά τους.

Εσείς ασχοληθείτε με την ασφάλεια και προστασία του παιδιού, χωρίς, σε καμιά περίπτωση, να επιχειρήσετε να πάρετε τον νόμο στα χέρια σας.

Αν έχετε αμφιβολίες ή αν αυτά που λέει το παιδί δεν είναι σαφή, τότε πηγαίνετε το παιδί σε έναν παιδοψυχολόγο.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, διαβεβαιώστε το παιδί ότι έκανε καλά που σας μίλησε, δώστε του συγχαρητήρια για το θάρρος του και ευχαριστήστε το που σας εμπιστεύτηκε.

 

Επιλογή αποσπασμάτων από το φυλλάδιο που εξέδωσε η γαλλική μη κερδοσκοπική οργάνωση «Une Vie» (www.1vie.org)

Συντάκτες:

–         Walter Albardier, Ψυχίατρος

–         Mathieu Lacambre, Ψυχίατρος

–         Cécile Miele, Ψυχολόγος – Σεξολόγος

–         Ève Pilyser, Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχαναλύτρια

–         Odile Verschoot, Κλινική Ψυχολόγος σε σωφρονιστικά ιδρύματα

__________________________________________________________

*τουλάχιστον 5 χρόνια μεγαλύτερος σε ηλικία (Σ.τ.Μ.) (Πηγές: Managing Risk Together, University of Salford Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού – OHE, UNICEF (1959))

__________________________________________________________

Πηγή: www.1vie.org

Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)

   Σας προτείνουμε να παρακολουθήσετε και το παρακάτω βιντεάκι της γερμανικής καμπάνιας του 2008 εναντίον της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης: