Θα πρέπει να μας ανησυχεί αυτό το διαδικτυακό παιχνίδι που ωθεί τους εφήβους στην αυτοκτονία;
«Η πρόκληση της μπλε φάλαινας»: η ποιητική ονομασία ενός διαδικτυακού ‘παιχνιδιού’ προκλήσεων με τραγικές συνέπειες. Ας επιχειρήσουμε μία προσέγγιση.
Εδώ και κάποιες εβδομάδες, αυτές οι τρεις λέξεις κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα: blue whale challenge. Για την «πρόκληση της μπλε φάλαινας» κάνουμε κυρίως εικασίες […]. Ξεκίνησε από τη Ρωσία, στο κοινωνικό δίκτυο VKontakte, το οποίο τυγχάνει να έχει τους περισσότερους Ρώσους, καθώς και Λευκορώσους, χρήστες. Τρεις άνδρες είναι οι «εμπνευστές» του «παιχνιδιού»: οι Philipp Liss, More Kitov et Philippe Boudeïkine, και η ονομασία του έχει να κάνει με τον θρύλο που θέλει οι φάλαινες που ξεβράζονται στις παραλίες να έχουν αυτοκτονικές τάσεις… Στην πράξη, όμως, η νοσηρότητα της πρόκλησης είναι εντελώς πραγματική: 50 μέρες με 50 διαφορετικές δοκιμασίες, που καλύπτουν ένα φάσμα που ξεκινά από την αυτοταπείνωση και φτάνει μέχρι την αυτοκτονία. Μήπως, όμως, ο θάνατος έχει γίνει το ύστατο μέσο για να προκαλέσει αυτή η γενιά των μονίμως συνδεδεμένων στο ίντερνετ έφηβων την προσοχή;
«Ο τελικός σκοπός; Να αποδείξουν ότι είναι ικανοί να βάλουν τέλος στη ζωή τους.»
«Ο έφηβος δέχεται την πρόκληση των 50 δοκιμασιών. Καθώς εξελίσσεται το παιχνίδι, οι δοκιμασίες γίνονται όλο και πιο επικίνδυνες, και ο έφηβος καλείται να αποδείξει ότι δε φοβάται τον θάνατο. Η δοκιμασία της 50ής ημέρας είναι είτε να πέσει από μια στέγη είτε να πέσει στις γραμμές ενός τρένου», μας λέει η Justine Atlan, πρόεδρος του οργανισμού πρόληψης διαδικτυακών κινδύνων και προστασίας των παιδιών (e-Enfance). Όντας μία ελικοειδής πορεία θανάτου, απόλυτα προσαρμοσμένη στον τρόπο αλυσιδωτής μετάδοσης της πρόκλησης – τρόπο εκδημοκρατισμένο στα chat rooms και τις βιντεο-πλατφόρμες –, αυτό το φαινόμενο εκμεταλλεύεται τη σαγήνη που ασκεί η αυτοκαταστροφή στους εφήβους. Υπαγορευμένες από έναν «κηδεμόνα» ή «καθοδηγητή», οι δοκιμασίες έχουν όλες να κάνουν με το ίδιο μακάβριο φαντασιακό: οι έφηβοι καλούνται να αυτοακρωτηριάσουν τα χείλη τους, να σταματήσουν την επικοινωνία με κάποιον, να αυτοχαστουκιστούν, να χαρακώσουν τα χέρια και τα πόδια τους, να σχεδιάσουν –με αίμα– πάνω σε κάποιο σημείο του σώματός τους μία φάλαινα… Και, επιπλέον, πρέπει να φροντίσουν ώστε οι αποδείξεις με εικόνες να αναρτηθούν στο διαδίκτυο, με το hashtag #bluewhalechallenge.
[…] Το blue whale challenge είναι πάνω απ’ όλα μία ξεκάθαρη άσκηση πνευματικής χειραγώγησης, η οποία βασίζεται στη σχέση κυριαρχίας μεταξύ αυτών που δέχονται την πρόκληση και των «καθοδηγητών» τους – οι οποίοι έχουν τα υποψήφια θύματα του χεριού τους.
Ο πρώτος εξ αυτών των «καθοδηγητών», ο Philippe Boudeikeine, είναι ένα αγόρι 22 ετών που τον Νοέμβριο 2016 είχε συλληφθεί για προτροπή σε αυτοκτονία. Σύμφωνα με τις κατηγορίες, είχε ωθήσει τουλάχιστον 15 εφήβους στην αυτοκτονία μέσω του ρωσικού κοινωνικού δικτύου. Κατά την προανάκριση, δήλωσε με τον πιο φυσικό τρόπο ότι «είχ[ε] εξηγήσει σε κάποιους γιατί ήταν προτιμότερο να πεθάνουν. Τίποτα παραπάνω. Δική τους ήταν η απόφαση, κανείς δεν τους ανάγκασε». Το προφίλ του λέει πολλά για τις λεπτομέρειες του blue whale challenge: είναι φοιτητής ψυχολογίας. Ο τηλεοπτικός σταθμός France 3 Régions υπογραμμίζει ότι αυτού του είδους οι «καθοδηγητές», ανώνυμοι και πανταχού παρόντες στο δίκτυο VKontacte, είναι εκείνοι που πραγματικά κινούν τα νήματα: «Δίνουν οδηγίες σε καθημερινή βάση, απειλώντας ότι θα σκοτώσουν οι ίδιοι τους συμμετέχοντες που δε θα υπακούσουν […]. Αρκεί να πληκτρολογήσει κανείς‘Blue Whale’ και θα βρει δεκάδες υποψηφίους […]. Πέσαμε πάνω στην αγγελία ενός άντρα που διατεινόταν ότι είναι «κηδεμόνας». Αφού ρώτησε την ηλικία, το φύλο και τον τόπο κατοικίας μας […], μας απάντησε ότι θα μπορούσε να μας καθοδηγήσει στο παιχνίδι με την προϋπόθεση να του στείλουμε μια φωτογραφία μας και ένα βίντεο».
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η μπλε φάλαινα κατέκλυσε τον ωκεανό των κοινωνικο-ψηφιακών δικτύων. Εκμεταλλευόμενη την ενόρμηση θανάτου των υποψηφίων θυμάτων, διαδέχεται με τη σειρά της μια πληθώρα άλλων διαδικτυακών προκλήσεων, όπως, π.χ., εκείνη του «Neknomination*», που επιβάλλει στους εφήβους να καταναλώσουν μπροστά στην κάμερα όσο το δυνατόν περισσότερο αλκοόλ, πολλές φορές μέχρι λιποθυμίας. Ο υψηλός βαθμός επικινδυνότητας αυτού του «παιχνιδιού» μας θυμίζει και ένα ακόμα: το σατανικό «Fire challenge», ένα «ανόητο παιχνίδι φετίχ» των αμερικανών φοιτητών που τους έλκουν οι δυνατές συγκινήσεις… Ο στόχος είναι απλός: οι συμμετέχοντες καλούνται να περιλουστούν με εύφλεκτες ουσίες και μετά να βάλουν φωτιά. Τέλος, αυτή τους η επιθυμία να αποτραβηχτούν από τον κόσμο θυμίζει και το «Παιχνίδι των 72 ωρών», του οποίου στόχος είναι η εξαφάνιση του συμμετέχοντα για 2 ή 3 μέρες χωρίς να ειδοποιήσει τους οικείους του, προκειμένου να προκαλέσει την προσοχή.
[…] Το blue whale challenge καθιστά κοινότοπο τον διαδικτυακό εκφοβισμό […]. Όπως σημειώνει ο ψυχίατρος Frédéric Kochman, «Υπολογίζεται ότι το 10% των γυμνασιόπαιδων είναι θύματα μπούλινγκ […]. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα ισχυρό αντηχείο για τους νέους, με μηνύματα του τύπου: “Δε σου μένει παρά ν’ αυτοκτονήσεις! Στα τσακίδια!” Ο έφηβος βιώνει μια μαζική, απόλυτη ταπείνωση, και θέλει να πεθάνει».
Όμως, τις τελευταίες εβδομάδες, οι καλοπροαίρετοι χρήστες του διαδικτύου αποφάσισαν να αντιστρέψουν αυτή την «τυποποίηση» της αυτοκτονίας. Στη θέση της, προτείνουν το Pink Whale Challenge (=Πρόκληση της ροζ φάλαινας). Πρόκειται για μια αντίστροφη πρόκληση: η εποικοδομητική συμβουλή αντικαθιστά την αυτοκαταστροφή. Εδώ και κει, οι χρήστες του twitter δέχονται την «πρόκληση» να αρχίσουν χορτοφαγία, να ξαναβρούν τη ευχαρίστηση της προσφοράς και να χαίρονται καθημερινά τη ζωή τους. Το σλόγκαν «Να είστε ευτυχισμένοι» είναι μία πρόταση. Ούτε εντολή ούτε απειλή […].
Clément Arbrun
Δημοσιογράφος
*από την αγγλική έκφραση to neck one’s drink= πίνω το ποτό μου μονορούφι [Σ.τ.Μ]
______________________________________________________________
Πηγή: http://www.lesinrocks.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
