Για κάποιους, η μοναξιά είναι συνώνυμο της ηρεμίας και της ωριμότητας. Για άλλους, της θλίψης και της εγκατάλειψης… Πώς εξηγείται αυτή η διάσταση ως προς την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά;
Γιατί;
Η ικανότητα του να μπορώ να μένω μόνος «χτίζεται» στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Όπως αναφέρει ο ψυχίατρος Daniel Bailly, το άγχος αποχωρισμού που συνδέεται με την απουσία της μητέρας αποτελεί φυσιολογικό δεδομένο στην αναπτυξιακή πορεία του παιδιού. Φτάνει στο αποκορύφωμά του όταν το παιδί είναι μεταξύ 8 και 11 μηνών, και στη συνέχεια αμβλύνεται. Υπό κανονικές συνθήκες, μέχρι τους 18 μήνες το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η μητέρα του, ακόμα κι αν δεν τη βλέπει, συνεχίζει να υφίσταται και ότι θα επιστρέψει σύντομα κοντά του. Αναμένοντας την επάνοδό της, το παιδί παρηγορείται με τη σκέψη της. Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι έχει αναπτύξει με την «επαρκή» μαμά του μια σχέση στέρεη, που του προσφέρει ασφάλεια.
Σύμφωνα με τους ψυχαναλυτές, εκείνοι που βιώνουν άσχημα τη μοναξιά τους συχνά έχουν υποστεί συναισθηματική στέρηση σε ένα πρώιμο στάδιο της ανάπτυξής τους: είτε μέσω ενός πραγματικού αποχωρισμού από τη μητέρα, ο οποίος βιώθηκε ως τραύμα (π.χ. επαγγελματικό ταξίδι, νοσηλεία), είτε επειδή η μητέρα είχε μεν φυσική παρουσία, ήταν δε απούσα συναισθηματικά, απορροφημένη εξ ολοκλήρου από τις καταθλιπτικές ή αγχογόνες σκέψεις της. Σε αυτή την περίπτωση, το να ξαναβρεθεί κάποιος μόνος του προκαλεί την αναβίωση του πόνου αυτής της αρχικής απουσίας της μητέρας. Οι ενήλικες αυτοί έχουν ανάγκη οι άλλοι να τους υπενθυμίζουν με τη φυσική τους παρουσία την αγάπη τους. Μόνο τότε την πιστεύουν. Όταν έχουν μελαγχολική διάθεση, δεν είναι σε θέση να ανακαλέσουν εσωτερικευμένες εικόνες της καλής προαίρεσης των γονιών τους ή των φίλων τους. Και αυτό γιατί δεν έχουν εσωτερικεύσει το καθησυχαστικό εκείνο γεγονός που τους κάνει να πιστεύουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να υπολογίζουν στους άλλους, ακόμα και αν αυτοί βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά.
Μια δύσκολη σχέση με τη μοναξιά μπορεί να συνδέεται επίσης και με μια φοβία. «Τότε πια εμπίπτει στην κατηγορία μιας λιγότερο δυσλειτουργικής νεύρωσης», υπογραμμίζει ο ψυχίατρος Patrice Huerre. Η δυσκολία να μείνω μόνος μου είναι προφανώς το αποτέλεσμα ενός άλλου φόβου, που όμως δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιος: ο φόβος της σιωπής, του σκοταδιού, και κυρίως ο φόβος του ίδιου μας του εαυτού, ο φόβος να βρεθούμε αντιμέτωποι με τον εσωτερικό μας κόσμο! Ο άλλος γίνεται ένα «αντιφοβικό» αντικείμενο, που μας καθησυχάζει και μας επιτρέπει να παλέψουμε το άγχος μας. Είναι κάτι σαν «αγχολυτικό» τελικά! Με τον άλλο παρόντα, αποφεύγουμε να σκεφτούμε τους φόβους μας, τις επιθυμίες μας, τις φαντασιώσεις μας κτλ. Μπορεί επίσης να συνδέεται και με αντικειμενικούς φόβους, με ένα πραγματικό τραύμα, ακόμα και μικρότερης σημασίας (π.χ. το να μας έχει ακολουθήσει ένας άγνωστος σε ένα πάρκινγκ, να μας έχουν παρενοχλήσει μέσω τηλεφώνου ή στο μετρό κτλ.). Κάποιος που έχει πέσει θύμα επίθεσης θα φοβάται μήπως κάτι τέτοιο ξανασυμβεί και δε θα μπορεί να μείνει μόνος του.
Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι καθένας διαχειρίζεται περισσότερο ή λιγότερο καλά τη μοναξιά του, και σε όλους τυχαίνει να αποφεύγουμε το τετ-α-τετ με τον ίδιο μας τον εαυτό μέσα στη ζάλη της πολυκοσμίας…
Το σημαντικό είναι να μπορούμε να εναλλάσσουμε στιγμές μοναξιάς και στιγμές εξάρτησης από τους άλλους: αυτό αποτελεί σημάδι συναισθηματικής ωριμότητας.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Από τον Frédéric Fanget, συμπεριφοριστικό ψυχοθεραπευτή
Βυθιστείτε στη δυσφορία σας
Συνηθίστε να σας «παρατηρείτε»: αναλύστε αυτό που σας συμβαίνει, αξιολογείστε τα συναισθήματά σας και γράψτε σε ένα χαρτί όλες τις αρνητικές σκέψεις που σας κυριεύουν. Το καλύτερο θα ήταν να ψάξετε στο παρελθόν σας τις καταστάσεις μοναξιάς που βιώσατε και που σας προκάλεσαν θλίψη και άγχος. Θα πρέπει δηλ. να εντοπίσετε το συναισθηματικό αποτύπωμα, το παρελθοντικό γνωστικό «μοτίβο» που επαναλαμβάνεται στο παρόν.
Αποκτήστε σταδιακά τη συνήθεια να μένετε μόνοι
Πιέστε τον εαυτό σας και μείνετε μόνοι στο σπίτι κάνοντας κάτι που σας ευχαριστεί: ακούστε, π.χ., το αγαπημένο σας τζαζ κομμάτι, μιλήστε στο τηλέφωνο, τραγουδήστε, ζωγραφίστε… Η μοναξιά θα συνδεθεί έτσι με ένα θετικό συναίσθημα. Στην αρχή, μερικά λεπτά αρκούν. Πρέπει να αποκτήσετε αυτή τη συνήθεια σιγά σιγά, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος η φοβία να ενταθεί. Το να καταφέρετε να την αντιμετωπίσετε για πολλές ώρες, χωρίς να σας κατακλύσει το άγχος, θα σας γεμίσει αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία. Στη συνέχεια, δε θα έχετε παρά να τεστάρετε τον εαυτό σας και σε άλλες «ευαίσθητες» καταστάσεις, όπως π.χ. το να πάτε σινεμά ή διακοπές μόνοι.
Ζευγάρι: εγώ, και χωρίς και μαζί με σένα
Σύμφωνα με τον Serge Hefez, θεραπευτή ζεύγους, σ’ ένα ζευγάρι, ενδόμυχα ο ένας επιλέγει τον άλλο με βάση την ικανότητά του για αυτονομία και συγχώνευση. Στην ψυχοθεραπεία, δουλεύουμε καταρχήν πάνω στην αρθρωμένη «επίσημη εκδοχή» του ζευγαριού. Ο ένας εκφράζει ένα παράπονο: «Δεν ασχολείται μαζί μου, είμαι πάντα μόνη». Ο άλλος το βάζει στα πόδια: «Με πνίγει, χρειάζομαι αέρα». Όταν περνάμε στις ασυνείδητες διαδικασίες, γίνεται σαφές ότι τόσο ο ένας όσο και ο άλλος είναι συναισθηματικά εξαρτημένοι. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο να πετύχουμε μια αλλαγή στο σχετίζεσθαι, να βρούμε την κατάλληλη απόσταση, μία σχέση δηλ. που να μην είναι ούτε υπερβολικά συμβιωτική ούτε υπερβολικά ελεύθερη. Τότε, η αυτονόμηση του άλλου δε βιώνεται πια σαν εγκατάλειψη αλλά σαν ένας ποιοτικότερος δεσμός.
___________________________________________________
Μαρτυρίες
Ελοντί, 40 ετών, ανεπάγγελτη: «Πάντα έχω κάποιον δίπλα μου»
«Είμαι η πέμπτη σε μια οικογένεια με έξι κόρες. Στο σπίτι, μοιραζόμουν το δωμάτιο με δύο από τις αδελφές μου, και έτσι δεν υπήρχε ιδιωτικότητα. Στο μπάνιο, όσο η μία μακιγιαριζόταν, η άλλη έκανε ντους και η τρίτη έκανε πιπί! Από το σπίτι των γονιών μου πέρασα κατευθείαν στη συμβίωση με τον σύντροφό μου. Έχω 4 παιδιά και κάνω τη μπέιμπι σίτερ σε δύο ακόμα για να βγάλω το ψωμί μου. Πάντα έχω κάποιον δίπλα μου. Τις σπάνιες φορές που είμαι μόνη μου, φοβάμαι ότι θα πάθω κάτι και δε θα υπάρχει κανείς γύρω να με βοηθήσει. Ο παραμικρός θόρυβος με κάνει να πετάγομαι απ’ τη θέση μου. Μου προκαλεί τέτοιο άγχος που παίρνω τηλέφωνο είτε τη μητέρα μου είτε μια γειτόνισσα είτε μια φίλη.»
Βιρζινί, 26 ετών, έμπορος: «Αν δεν έχω κανονίσει τίποτα για το βράδυ, με πιάνει τρομερό άγχος»
«Κάθε βράδυ φροντίζω να έχω στο πρόγραμμα μια έξοδο είτε για φαγητό είτε σινεμά με φίλους. Αν δεν έχω κανονίσει τίποτα, με πιάνει τρομερό άγχος. Μένω στο γραφείο μέχρι να φύγουν όλοι, ακόμα κι αν δεν έχω τίποτα να κάνω. Δεν αντέχω να γυρίσω σε ένα άδειο σπίτι. Πρώτο ανατανακλαστικό: ανοίγω την τηλεόραση. Δεν παρακολουθώ, αλλά αισθάνομαι μια παρουσία και αποκοιμιέμαι μαζί της. Νιώθω έναν κόμπο στο στομάχι, δεν πάει τίποτα κάτω, περιφέρομαι από το υπνοδωμάτιο στο σαλόνι σαν την άδικη κατάρα.»
Φρανσουά, 32 ετών, φαρμακοποιός: «Δε μ’ αρέσει καθόλου να βγαίνει η Μαρία χωρίς εμένα, ούτε και για μία ώρα»
«Από τότε που συνάντησα τη Μαρία, είμαστε αχώριστοι. Έχω ανάγκη να της κρατάω το χέρι, να την κοιτάζω, να ακούω τον ήχο της φωνής της. Είναι χαζό, αλλά δε μ’ αρέσει καθόλου να βγαίνει χωρίς εμένα, ούτε και για μία ώρα. Νιώθω σαν να με εγκαταλείπει. Δεν κάνω τίποτα, περιμένω μόνο να γυρίσει. Ευτυχώς έχω τον σκύλο μου! Εδώ που τα λέμε, όταν μένω μόνος, έχω την αίσθηση ότι είμαι ανίκανος για το οτιδήποτε, ότι δε με αγαπάνε, ότι είμαι άχρηστος, ότι δεν υπάρχω καν!»
Catherine Marchi
Κλινική ψυχολόγος
——————————————————————————————————-
Πηγή: www.psychologies.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
